در صورتی که به هر دلیلی در آستانه‌ی یک عمل جراحی کوچک مانند دندانپزشکی یا یک جراحی بزرگ مثل ارتوپدی هستید، احتمالا تمام فکر و ذکرتان معطوف به تیم جراحی و اتاق عمل است، اما باید پیش از هر چیز از سلامت قلب خود مطمئن شوید. استرس ناشی از جراحی و بیهوشی می‌تواند فشار غیرمنتظره‌ای به سیستم قلبی-عروقی شما وارد کند. مشاوره قلب قبل از عمل جراحی، همان ناجی پنهان است که می‌آید تا مطمئن شود قلب شما برای این سفر پرخطر کاملاً آماده است. اما مشاوره قلب صرفا محدود به مشاوره پیش از عمل جراحی نمی‌شود بلکه متخصص قلب کنار متخصصان دیگر به‌صورت یک تیم به مدیریت بیماری‌های فرد می‌پردازند. هدف از این مشاوره، نگاه یکپارچه به بیمار است. متخصص قلب در کنار پزشک متخصص دیگر (مثل متخصص غدد، روماتولوژیست یا انکولوژیست) کار می‌کند تا مطمئن شود درمان یک بیماری، به بیماری دیگر آسیب نمی‌زند. در این مقاله توضیح می دهیم که مشاوره قلب چیست، چرا حیاتی است و چه انتظاری باید از آن داشته باشید.
فهرست مطالب
چرا مشاوره قلب قبل از جراحی حتی برای عمل‌های ساده ضروری است؟
خیلی از افراد فکر می‌کنند مشاوره قلب فقط مخصوص عمل‌های باز قلب است. این یک باور کاملاً غلط است. هدف از این مشاوره تنها «گرفتن مجوز» نیست، بلکه«”ایمن‌سازی» کامل فرآیند جراحی برای بیمار است.
- کاهش خطر حوادث قلبی: استرس عمل جراحی می‌تواند باعث افزایش فشار خون، ضربان قلب و در نهایت منجر به حوادثی مانند حمله قلبی حین یا بعد از عمل شود. مشاوره قلب خطر این حوادث را به حداقل می‌رساند.
- بیهوشی ایمن‌تر: داروهای بیهوشی به‌صورت مستقیم بر عملکرد قلب و عروق تأثیر می‌گذارند. متخصص قلب با ارزیابی وضعیت شما، به متخصص بیهوشی کمک می‌کند تا بهترین و ایمن‌ترین داروها و دوزها را برای شما انتخاب کند.
- مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای: اگر فشار خون بالا، دیابت، یا مشکل کلسترول دارید، متخصص قلب مطمئن می‌شود این بیماری‌ها قبل از عمل به خوبی کنترل شده‌اند تا حین جراحی مشکل‌ساز نشوند.
- آرامش خاطر: داشتن تأییدیه از یک متخصص قلب که «قلب شما برای جراحی آماده است»، بزرگ‌ترین هدیه برای کاهش استرس شما و جراح شماست.
چه کسانی حتما باید مشاوره قلب قبل از عمل انجام دهند؟
اگر جزو هر یک از دسته‌های زیر هستید، مشاوره قلب برای شما نه یک گزینه، که یک ضرورت است:
- افراد بالای ۶۰ سال، قلب به مرور زمان مقاومت خود را در برابر استرس و فشار از دست می‌دهد.
- افراد با سابقه بیماری‌های قلبی شناخته شده، سکته قلبی، عمل قلب باز، آنژیوپلاستی و تعبیه استنت، نارسایی قلب، جراحی دریچه قلب.
- افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون بالا کنترل‌نشده و کلسترول بالا.
- افراد با سابقه خانوادگی قوی بیماری‌های قلبی در سنین پایین.
- افراد سیگاری یا کسانی که به تازگی سیگار را ترک کرده‌اند.
- کسانی که علائم هشداردهنده مانند تنگی نفس (حین راه رفتن یا دراز کشیدن)، درد قفسه سینه، تپش قلب نامنظم یا سرگیجه‌های بی‌دلیل دارند.
انواع عمل‌های جراحی که نیاز به مشاوره قلب دارند
ضرورت مشاوره قلب صرفا به بزرگی عمل جراحی بستگی ندارد، بلکه به وضعیت سلامت بیمار وابسته است. با این حال، عمل‌ها زیر معمولاً نیاز به ارزیابی دارند:
- جراحی‌های بزرگ انتخابی (غیر اورژانسی): جراحی قلب باز، جراحی‌های سرطان (مانند ریه، معده، روده)، جراحی‌های بزرگ عروقی و جراحی‌های مغز و اعصاب.
- جراحی‌های متوسط: جراحی‌های ارتوپدی (تعویض مفصل زانو و لگن، جراحی ستون فقرات)، جراحی‌های شکمی (کیسه صفرا، فتق)، جراحی‌های قفسه سینه.
- جراحی‌های کوچک: عمل‌های دندانپزشکی پیچیده و طولانی (به ویژه برای افراد مسن یا دارای بیماری قلبی)، لاپاراسکوپی، آب مروارید و سایر جراحی‌های سرپایی که نیاز به بیهوشی دارند.
در جلسه مشاوره قلب پیش از عمل جراحی چه اتفاقی می‌افتد؟
جلسه مشاوره یک فرآیند گفتگو محور و کاملاً بی‌استرس است.
- گرفتن تاریخچه پزشکی کامل: پزشک در مورد بیماری‌های فعلی، سابقه پزشکی گذشته، سابقه خانوادگی،تمام داروها و مکمل‌های مصرفی شما (حتی گیاهی) و هرگونه حساسیت دارویی به دقت سؤال می‌پرسد.
- معاینه فیزیکی: پزشک با گوش دادن به صدای قلب و ریه‌های شما، بررسی وجود ورم در پاها و چک کردن نبض‌های شما، یک ارزیابی اولیه انجام می‌دهد.
- بررسی تست‌های لازم: بر اساس سن، سابقه پزشکی و نوع عمل، پزشک تصمیم می‌گیرد که به چه تست‌هایی برای تکمیل ارزیابی نیاز دارید.
مشاوره قلب برای بیماری‌های دیگر
۱. بیماری‌های متابولیک و غدد درون‌ریز
- دیابت قوی‌ترین و شایع‌ترین ارتباط را با بیماری‌های قلبی دارد. دیابت به عروق خونی کوچک و بزرگ آسیب می‌زند و خطر بیماری عروق کرونر (تغذیه‌کننده قلب)، سکته قلبی و نارسایی قلب را چندین برابر می‌کند. مشاوره قلب برای یک بیمار دیابتی شامل:
- ارزیابی منظم ریسک قلبی حتی در صورت عدم وجود علامت.
- کنترل بسیار سخت‌گیرانه فشار خون و کلسترول.
- انتخاب داروهای قلبی که برای بیماران دیابتی مفیدتر هستند (مثل برخی از داروهای فشار خون).
- بیماری‌های تیروئید
- پرکاری تیروئید: می‌تواند منجر به تپش قلب بسیار شدید، فیبریلاسیون دهلیزی، فشار خون و حتی نارسایی قلب شود.
- کم‌کاری تیروئید: می‌تواند باعث افزایش فشار خون، افزایش کلسترول و تجمع مایع اطراف قلب (پریکاردیال افیوژن) شود.
- مشاوره قلب برای تنظیم داروهای قلبی همزمان با درمان مشکل تیروئید ضروری است.
۲. بیماری‌های کلیوی
قلب و کلیه یک ارتباط دوطرفه بسیار قوی دارند (سندرم قلبی-کلیوی). بیماری کلیوی شدیداً خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. مشاوره قلب در این زمینه بر موارد زیر متمرکز است:
- مدیریت دقیق مایعات بدن برای جلوگیری از انباشت مایع و تشدید نارسایی قلب.
- تنظیم دوز داروهای قلبی (بسیاری از داروها از طریق کلیه دفع می‌شوند)
- ارزیابی ریسک قبل از انجام دیالیز.
۳. بیماری‌های روماتولوژی و التهابی
بسیاری از بیماری‌های خودایمنی می‌توانند باعث التهاب در عروق خونی و خود قلب شوند.
- لوپوس و آرتریت روماتوئید: این بیماری‌ها ریسک ایجاد پریکاردیت (التهاب پرده دور قلب)، میوکاردیت (التهاب عضله قلب) و در درازمدت، نارسایی قلب را افزایش می‌دهند.
- مشاوره قلب برای بررسی منظم قلب و شروع به موقع درمان در موارد درگیری قلبی ضروری است.
۴. بیماری‌های ریوی
- بیماری انسدادی مزمن ریوی: کمبود اکسیژن مزمن ناشی از انسدادی مزمن ریه می‌تواند بر قلب فشار وارد کند و منجر به افزایش فشار شریان ریوی و در نهایت نارسایی سمت راست قلب شود.
- آپنه انسدادی خواب: این بیماری که با خروپف شدید و قطع تنفس در خواب شناخته می‌شود، یک عامل خطر بسیار قوی برای فشار خون بالا مقاوم به درمان، فیبریلاسیون دهلیزی و نارسایی قلب است. درمان آپنه خواب می‌تواند به کنترل مشکلات قلبی کمک کند.
۵. بیماری‌های عصبی
- سکته مغزی: یکی از علل اصلی سکته مغزی، فیبریلاسیون دهلیزی (یک اختلال ریتم قلبی) است که باعث تشکیل لخته در قلب و فرستادن آن به مغز می‌شود. پس از یک سکته مغزی، ارزیابی کامل قلب برای پیدا کردن منشأ لخته ضروری است.
- استرس و اضطراب شدید: می‌توانند باعث علائمی شبیه به بیماری قلبی (تپش قلب، درد قفسه سینه، تنگی نفس) شوند یا بیماری قلبی موجود را بدتر کنند. مشاوره قلب کمک می‌کند بین منشأ قلبی و غیرقلبی علائم تمایز قائل شود.
۶. سرطان و درمان آن
پرداختن به رابطه قلب و بیماری سرطان یک فوق تخصص مهم (کاردیو انکولوژی) به حساب می‌آید. برخی داروهای شیمی‌درمانی (مثل دوکسورابیسین) می‌توانند به عضله قلب آسیب مستقیم بزنند و باعث نارسایی قلب شوند. پرتودرمانی ناحیه قفسه سینه (مثلاً برای لنفوم یا سرطان پستان) می‌تواند در درازمدت به عروق کرونر و دریچه‌های قلب آسیب بزند. نقش مشاوره قلب در این مورد ارزیابی عملکرد قلب پیش از شروع شیمی‌درمانی، حین درمان برای کاهش عوارض، و سال‌ها پس از اتمام درمان برای پیگیری عوارض دیررس است.
قلب در مرکز سلامتی شما قرار دارد و تقریباً با هر بیماری دیگری در بدن در ارتباط است. یک مشاوره قلب تخصصی برای بیماری‌های همراه، دیگر ضروری است.
مشاوره قلب در بارداری: تضمین سلامت مادر و جنین
بارداری یک فرآیند فیزیولوژیک منحصر به فرد است که فشار قابل توجهی بر سیستم قلبی-عروقی مادر وارد می‌کند. حجم خون تا ۵۰٪ افزایش می‌یابد، ضربان قلب بالا می‌رود و قلب باید برای دو نفر کار کند. یک مشاوره قلب تخصصی، این تغییرات را مدیریت و از بروز عوارض جدی جلوگیری می‌کند. مشاوره قلب پیش از بارداری مهم‌ترین قدم برای یک بارداری ایمن است، و هدف آن، ارزیابی خطر و برنامه‌ریزی برای کاهش آن است.
این مشاوره عمدتاً برای دو گروه از زنان حیاتی است:
- زنانی که از قبل بیماری قلبی شناخته‌شده دارند و قصد بارداری دارند.
- زنانی که در حین بارداری برای اولین بار علائم قلبی را تجربه می‌کنند.
چه کسانی باید حتماً مشاوره قبل از بارداری انجام دهند؟
- زنان با بیماری‌های مادرزادی قلب (حتی اگر در کودکی ترمیم شده باشد).
- زنان با دریچه مصنوعی قلب.
- زنان با نارسایی قلب.
- زنان با فشار خون ریوی.
- زنان با بیماری عروق کرونر.
- زنان با آریتمی‌های قلبی (مثل فیبریلاسیون دهلیزی).
- زنان با سابقه مسموست حاملگی (پره‌اکلامپسی) در بارداری‌های قبلی.
- زنانی که تخت درمان داروهایی قلبی و فشار خون هستند.
در مشاوره قلب پیش از بارداری چه اتفاقی می‌افتد؟
- تغییر داروها: بسیاری از داروهای قلبی (مثل برخی داروهای فشار خون، استاتین‌ها یا داروهای ضد انعقاد) برای جنین ایمن نیستند و می‌توانند باعث نقص مادرزادی شوند. متخصص قلب داروهای جایگزین و ایمن‌تری را تجویز می‌کند.
- ارزیابی عملکرد قلب: با اکوکاردیوگرافی، عملکرد پمپاژ قلب و وضعیت دریچه‌ها به دقت بررسی می‌شود. اگر عملکرد قلب ضعیف باشد، بارداری می‌تواند خطر مرگ بالایی برای مادر داشته باشد.
- درجه‌بندی ریسک: متخصص قلب بر اساس نوع و شدت بیماری، مادر را در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌دهد:
- ریسک پایین: بارداری با نظارت پزشک متخصص قلب، قابل تحمل است (مثلاً برخی بیماری‌های مادرزادی ساده)
- ریسک متوسط: بارداری نیاز به نظارت بسیار دقیق دارد (مثلاً برخی مشکلات دریچه‌ای)
- ریسک بالا: بارداری به شدت برای جان مادر خطرناک است و منع ادامه‌ی بارداری دارد (مثلاً فشار خون ریوی شدید، نارسایی شدید قلب، برخی بیماری‌های مادرزادی پیچیده)
بارداری برای زنان مبتلا به بیماری قلبی دیگر یک ممنوعیت مطلق نیست، اما یک چالش مدیریتی است که نیاز به برنامه‌ریزی، نظارت تخصصی و مراقبت‌های چندرشته‌ای دارد. یک مشاوره قلب جامع، بهترین راه برای گذراندن این دوره حساس با حداکثر ایمنی برای مادر و جنین است.
معرفی تست‌های رایج قلبی در مشاوره قلب
- نوار قلب: یک تست سریع و بدون درد که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. ریتم قلب و نشانه‌های احتمالی کم‌خونی عضله قلب را نشان می‌دهد. برای همه افراد بالای ۴۰ سال یا دارای عوامل خطر قلبی توصیه می‌شود.
- اکوکاردیوگرافی (اکو قلب): یک تست سونوگرافی از قلب است که ساختار، اندازه، و عملکرد پمپاژ کردن قلب را به دقت بررسی می‌کند. برای بررسی عملکرد دریچه‌ها و قدرت عضله قلب عالی است.
- تست ورزش قلب: اگر احتمال بیماری قلبی پنهان وجود داشته باشد، از این تست برای دیدن عملکرد قلب تحت استرس و فعالیت استفاده می‌شود.
- هولتر قلب و فشار خون: دستگاه کوچکی است که برای ۲۴ تا ۷۲ ساعت به شما وصل می‌شود تا ریتم قلب یا فشار خون شما را در شرایط عادی زندگی ثبت کند. برای کسانی که تپش قلب یا فشار خون ناپایدار دارند بسیار کاربردی است.
نتایج مشاوره قلب
نتیجه ارزیابی شما می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- تأیید برای عمل: قلب شما وضعیت پایدار و مناسبی دارد و می‌توان با خیال راحت برای عمل جراحی برنامه‌ریزی کرد.
- نیاز به دارو: ممکن است نیاز باشد دوز داروهای شما (مثلاً برای فشار خون) تنظیم شود یا یک داروی جدید موقتاً اضافه گردد.
- نیاز به انجام یک اقدام خاص قبل از عمل جراحی: در موارد نادر، ممکن است نیاز به انجام اقداماتی مانند آنژیوگرافی برای باز کردن رگ مسدود شده قبل از عمل جراحی اصلی باشد.
- به تعویق افتادن عمل جراحی: اگر وضعیت قلبی شما پایدار نباشد، ایمن‌ترین راه این است که عمل تا زمانی که وضعیت قلب با درمان‌های لازم تثبیت شود، به تعویق بیفتد. این تصمیم برای حفظ جان شما گرفته می‌شود.
چرا انتخاب یک مرکز تخصصی قلب برای مشاوره قلب پیش از عمل جراحی مهم است؟
ارزیابی قبل از عمل جراحی یک امر مهم است و نیاز به دقت و تجربه بالایی دارد.
- دسترسی به تمامی تست‌ها در یک محل: در یک مرکز تخصصی قلب، شما می‌توانید در سریع‌ترین زمان ممکن تمام تست‌های لازم مانند اکو، نوار قلب و هولتر را در یکجا انجام دهید.
- تخصص و تجربه بالا: متخصصین قلب در این مراکز با آخرین پروتکل‌های ارزیابی قبل از عمل جراحی آشنا هستند و می‌توانند دقیق‌ترین ارزیابی را ارائه دهند.
- هماهنگی با جراح و متخصص بیهوشی: یک مرکز تخصصی می‌تواند به راحتی و با اعتبار بیشتر با تیم جراحی شما ارتباط برقرار کرده و نتایج را به صورت حرفه‌ای منتقل کند تا بهترین برنامه برای درمان شما تدوین شود.
چگونه برای مشاوره قلب در مرکز پالس نوبت بگیرید؟
۱. تماس با شماره ۰۴۱۳۵۵۴۴۳۷۵ و ۰۹۱۴۷۸۰۲۵۶۶
۲. دریافت نوبت آنلاین از طریق لینک
۳. مراجعه به مرکز تخصصی پالس در آدرس: تبریز، تقاطع ۱۷ شهریور و جبار نائب، پلاک ۴۶
ساعت کار: هر روز از 8 صبح تا 8 شب
آیا ممکن است مشاوره قلب، عمل جراحی من را لغو کند؟
بله، اما تنها در صورتی که خطر جراحی برای شما به طور غیرقابل قبولی بالا باشد. هدف نهایی ایمنی شماست. بهتر است عمل لغو شود تا اینکه جان شما به خطر بیفتد.
چقدر قبل از عمل باید به متخصص قلب مراجعه کنم؟
بهترین زمان معمولاً چند روز قبل از عمل جراحی است. این زمان برای انجام تست‌ها، دریافت نتایج و انجام هرگونه درمان لازم کافی است.
اگر متخصص قلب بگوید ریسک عمل جراحی من بالا است، چه کار کنم؟
نترسید. این به معنای منع مطلق جراحی نیست. معمولاً به این معنی است که نیاز به یک برنامه درمانی قوی‌تر قبل از عمل دارید تا خطر جراحی شما به حداقل برسد.
آیا برای جراحی دندانپزشکی هم نیاز به نوار قلب است؟
برای جراحی‌های ساده خیر. اما برای عمل‌های پیچیده و طولانی تحت بیهوشی عمومی، به ویژه برای افراد مسن یا دارای سابقه قلبی، ممکن است توسط دندانپزشک درخواست شود.